Pisanki wielkanocne łemkowskie 

Niemalże każdy region, kultura czy społeczność posiada swoje własne tradycje. Choć malowane jajka znane były już w starożytnym Egipcie, jako amulet przeciw złym mocom, to właśnie pisanki wielkanocne łemkowskie stały się zachwycającym i niezwykle ozdobnym zwyczajem, który możemy podziwiać w Polsce.

Pisanki wielkanocne łemkowskie skąd pochodzą?

W Polsce Łemkowie zamieszkiwali obszary Beskidu Niskiego, wschód Beskidu Sądeckiego i krańce zachodnich Bieszczad. To właśnie stamtąd pochodzi tradycja ozdabiania łemkowskich jajek. Mówi się, że najpiękniejsze pisanki wielkanocne łemkowskie pochodzą z Olchowa, Krempnej i Polan.

Wśród Łemków krążą również legendy dotyczące narodzenia się zwyczaju pisania pisanek. Pierwsza legenda głosi, że z ran przybitego do krzyża Chrystusa wyciekła krew zamieniając się w czerwone jajeczka. Matka Boska płacząc pod krzyżem zamieniała je w pisanki uronionymi przez siebie łzami. Inna legenda mówi o Matce Boskiej, która tworzyła pisanki dla małego Jezusa i z tego powodu kobiety zabarwiają jajka wręczając je dzieciom.

Historia pisanek łemkowskich

Wielkanocne pisanki na łemkowszczyźnie to wieloletnia tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie. Był to jeden ze zwyczajów, który praktykowano na Wełykdeń, czyli Łemkowską Wielkanoc. Początkowo do stworzenia pisanek używano jednego koloru, jednak pod koniec lat 30-tych pojawiły się wielobarwne wersje malowanych jajek, które po II wojnie światowej zyskały popularność.

Zapraszamy również do zapoznania się z artykułem dotyczącym kuchni łemkowskiej 🙂

Pisanki wielkanocne łemkowskie tradycja

Zwyczaj pisania pisanek wiąże się ze znaczeniem jakie wiele kultur przypisywało jajku. Symbolizowało życie i odrodzenie, co doskonale wpisuje się w święto Zmartwychwstania. Proces tworzenia pisanek zaczynał się już w Wielki Czwartek. Zajmowały się tym kobiety, prawdopodobnie ze względu na cierpliwość, której wymagała ta sztuka.

W Wełykdeń członkowie społeczności dzielili się ze sobą jajkami, składając życzenia. Dziewczęta rozdając pisanki mogły uniknąć polewania wodą w drugi dzień świąt. Inną tradycją było podarowywanie w Wielką Noc ozdobnych jajek, by okazać sympatię innym osobom – te najciemniejsze trafiały do ważnych osób takich jak księża czy lekarze. Wierzono również, że pisanki wielkanocne łemkowskie są darem dla osób zmarłych, dlatego przynoszono je na groby w okresie paschalnym.

Pisanki wielkanocne łemkowskie sposób wykonania

Piękne i ozdobne wzory łemkowskich pisanek były wykonywane za pomocą wosku i ostrego patyczka. Gorący wosk nanoszono na oczyszczoną skorupkę tworząc ornament. Następnie jajka gotowano w barwniku. Po późniejszym starciu wosku ukazywały się białe wzory, ponieważ w miejscach gdzie był naniesiony jajko farbowało. Technika ta nazywana jest batikową.

Inną, późniejszą metodą ozdabiania jajek przez Łemków, było w pierwszej kolejności ich barwienie, a następnie wyskrobywanie wzoru. Ta technika wymaga więcej czasu, cierpliwości i użycia skalpela.

Wzory tworzone na jajkach były proste i powtarzalne, a do najbardziej popularnych należą paski, gwiazdki, kółka oraz słoneczka. Kolory uzyskiwało się naturalnymi sposobami. Młode żyto dawało kolor zielony, łupiny cebuli farbowały jajko na brązowo, czerń uzyskiwano dzięki korze śliwy lub olchy, a czerwień burakami, niebieski kolor był zasługą  czarnej róży.

Pisanki wielkanocne łemkowskie jak zrobić?

Dzisiaj do stworzenia pisanek łemkowskich można użyć tradycyjnej metody batikowej, natomiast również popularne jest moczenie patyczka w occie czy soku z kiszonej kapusty i wytrawianie barwnika za pomocą kwasu, tworzą piękny wzór. Choć warto skorzystać ze starych metod farbowania, w dzisiejszych czasach czynność ta jest ułatwiona dzięki specjalnym barwnikom do jajek, które można kupić w sklepie.

Pisanki wielkanocne łemkowskie ciekawostki

• Pisanki wielkanocne łemkowskie mają różne nazwy, a do najpopularniejszych należy: kraszanka, Hałka, Sylwka, Całunka.
• Narzędzia, którymi tworzono wzory na zabarwionych jajkach to m.in kystka, pisaczek czy kaniuk. Dziewczęta trzymały je nieruchomo obracając jajkiem.
• Najbardziej znaną pisankarką łemkowską jest Aleksandra Polańska-Hryńczuk.