 |
|
|
|
 Jeszcze w połowie XX wieku kupienie wczesną wiosną dorodnych i soczystych jabłek, tak powszechnych dzisiaj i tanich (ze względu na rosyjskie embargo), nie było wcale łatwe. Naszym młodszym Internautom zapewne trudno to sobie wyobrazić, ale wystarczy zapytać dzisiejszych 60. czy 70. latków. Nie było przecież ani takiej mnogości odmian, ani nowoczesnych (beztlenowych) metod przechowania owoców. Jeszcze ciekawiej było przed wiekiem.
Właśnie wpadł nam w ręce urokliwy i smakowity tekst z „Dobrej Gospodyni” - Pisma Tygodniowego Ilustrowanego Dla Kobiet (wydanie z 12 kwietnia 1902 r.). Przeczytajcie, co redaktor J. Lubicz polecał naszym prababkom, babkom, pradziadkom i dziadkom... | | |
| |
Należy do rodziny berberysowatych. Jest krzewem liściastym osiągającym wysokość do 2 m. Liście zrzucane zimą mają długość 2 - 4 cm, są kształtu eliptycznego i na brzegach ząbkowane. Ma żółte kwiaty zebrane w grona, kwitnie od maja do czerwca.
Jadalne owoce - podłużne, czerwone i kwaśne jagody - pojawiają się w sierpniu i wrześniu.
Występuje w Europie Środkowej i Południowej, oraz Azji Mniejszej. W Polsce spotykany jest na skraju lasów, w zaroślach, na nizinach i niższych partiach górskich.
| | |
| |

Burak ćwikłowy ( Beta vulgaris) - zgrubiałe korzenie rośliny dwuletniej z rodziny komosowatych, został wyhodowany z buraka dzikiego rosnącego na terenach nadmorskich jako jedna z trzech form buraka korzeniowego.
W Polsce burak ćwikłowy był podawany już na stole Władysława Jagiełły. Od tego czasu warzywo to należy w naszym kraju do najpopularniejszych, tak ze względu na walory smakowe, jak i odżywcze. Jego główną częścią jadalną jest spichrzowy korzeń.
Bez buraka nie byłoby prawdziwej polskiej Wigilii, jak również Wielkanocnej ćwikły z chrzanem. | | |
| |

Jest rośliną z rodzaju cytrus, rodziny rutowate. Ojczyzną cytryny jest Azja, jednak dokładne jej pochodzenie nie jest znane. Mogą to być wschodnie Himalaje, jak również południowo-wschodnia Azja lub południowe Chiny.
Cytryna powstała prawdopodobnie w wyniku skrzyżowania limy ( Citrus aurantifolia syn. C. latifolia) z cytronem ( Citrus medica) w Chinach lub Indiach - w stanie dzikim nie występuje nigdzie. Rzymianie uprawiali ją już w III wieku naszej ery. Do Europy trafiła dzięki Arabom w XI wieku, wg innych źródeł - zawdzięczamy ją wyprawom krzyżowym w XIII wieku. | | |
| |
 Róża występuje jako kolczasty krzew lub pnącze z rodziny różowatych ( Rosaceae). Ocenia się, że istnieje ok. 200 gatunków róż, a różnych form i odmian ponad 20 000.
Wiele gatunków tworzy owocnie nadające się na przetwory domowe. Są one również wykorzystywane w ziołolecznictwie.
Płatków niektórych gatunków róży używa się w przetwórstwie domowym, perfumerii i przemyśle kosmetycznym.
| | |
| |
 Dereń należy krzewów sadowniczych mających wyjątkowe właściwości prozdrowotne. Są pośród nich także: bez czarny, jagoda kamczacka, rokitnik czy też jarząb domowy. Szkoda, że tak rzadko je uprawiamy. Owoce tych krzewów zawierają duże ilości substancji biologicznie czynnych, zwłaszcza witamin i antyoksydantów.
Wymienione gatunki są coraz częściej spotykane w przydomowych ogródkach, gdzie pełnią funkcje ozdobne.
Warto zwrócić baczniejszą uwagę na dereń właściwy - rodzący smaczne i zdrowe owoce, zawierające cukry, kwasy organiczne (głównie kwas jabłkowy), garbniki, pektyny, flawonoidy oraz witaminy.
| | |
| |
Źródłosłowem łacińskiej nazwy aucuparia jest Aves cupare, co można przetłumaczyć jako „pożądanie ptaków”.
Można to również zinterpretować jako „polowanie na ptaki”, ponieważ kiedyś w trakcie polowań na ptaki używano jagód jarzębiny do zwabiania ptaków.
W Polsce szczególnie popularne są: jarząb pospolity (jarzębina pospolita), jarząb mączny, jarząb szwedzki oraz jarząb brekinia. | | |
| |
 Dwie odmiany tego niewielkiego drzewa spotykamy - niestety coraz rzadziej - w naszych ogrodach i parkach.
Morwa biała (Morus alba L.) pochodzi z Chin, gdzie od wieków uprawiano ją w związku z hodowlą jedwabników, gdyż jej liście stanowią główne pożywienie dla gąsienic tych owadów.
Morwa czarna (Morus nigra L.) rosła dziko w Azji Mniejszej. W Europie znana była już jednak w czasach rzymskich.
Obie odmiany mają zbliżony wygląd i właściwości - wytwarzają mięsistą owocnię (kształtem przypominająca jeżynę), tzw. owoc pozorny (podobnie jak poziomki) - kremowo-białą lub różowo-czerwoną. Dojrzałe owoce morwy czarnej przybierają odcień fioletowy. | | |
| |
Małe, ciemnozłote, śliwki o dość kwaśnym i cierpkim smaku. Nadają się znakomicie na przetwory - podczas dłu-giego smażenia zachowują ciekawy kolor, cudowny aromat i większość składników odżywczych.
Mirabelki zawierają dużo beta-karotenu, a nadto: cukry, kwasy organiczne, sole mineralne, garbniki i duże ilości witamin z grupy A, B1 i C.
Owoc mirabelki zawiera również sporo pektyn - niemal tyle co jabłka.
| | |
| |

Należy do rodziny leszczynowatych, które obejmują 15 gatunków krzewów, rosnących na obszarach umiarkowanych Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce występuje w stanie dzikim tylko jeden gatunek - leszczyna pospolita ( Corylus avellana). Jest ważnym składnikiem lasów liściastych.
Leszczyna jest jedną z najstarszych roślin uprawianych i wykorzystywanych przez ludzi, o czym świadczą wykopaliska z okresów wczesnohistorycznych.
Orzechy, kora, liście i kwiatostany leszczyny mają znaczenie lecznicze i odżywcze. | | |
| |

Orzech włoski jest dużym drzewem liściastym pochodzącym z południowej Europy i południowej Azji. Osiąga wysokość od 26 do 34 metrów, a średnica jego pnia dochodzi do 2 metrów. W polskim klimacie dorasta do 17 metrów.
Jego łacińska nazwa związana jest z najwyższym władca nieba i ziemi, ojcem bogów - Jowiszem (Juglans regia - z jovis glans „orzech Jowisza” - „królewski orzech Jowisza”). | | |
| |
Pigwa często mylona jest z pigwowcem, choć są to dwie różne rośliny.
Różnice między nimi przedstawione są poniżej. Duża zawartość pektyn sprawia, że można z nich robić doskonałe galaretki, powidła, marmolady, dżem i kompoty. Dodaje się je również do innych przetworów dla poprawy ich smaku, np. kompoty gruszkowe z dodatkiem pigwy mają niespotykany aromat, są traktowane jako wspaniały dodatek do ciast i herbaty. Można z nich sporządzać aromatyczne wina i likiery.
| | |
| |
 Śliwa tarnina - inne nazwy; tarnina, ciernie, tarń, tarka, ciarki, cierniak, żarnośliwa, korcipka, wilżyna.
Jest wysokim krzewem, ciernistym, gęsto rozgałęzionym. Rośnie na prawie wszystkich glebach, porasta brzegi lasów, miedze, przydroża.
Ze względu na kwiaty i owoce jest cenna dla środowiska. Tworząc gęste zarośla, trudne do przebycia dla człowieka i większości zwierząt (psy, koty i in.) stanowi dobre miejsca lęgowe dla ptaków i małych ssaków. | | |
| |
 Pojawia się zazwyczaj z końcem maja i jest smakowitą zapowiedzią lata. Wiele jej najnowszych odmian owocuje nawet jeszcze we wrześniu. Truskawka jest uszlachetnioną poziomką, powstałą w wyniku długotrwałych zabiegów hodowlanych.
W XVIII w. skrzyżowano amerykańskie poziomki z odmianami chilijskimi.
W ten sposób powstała truskawka ananasowa. Od niej pochodzą liczne i wspaniałe współczesne odmiany.
| | |
| |
 Rośnie w strefach umiarkowanych półkuli północnej i występuje w około 60 gatunkach.
Jej współczesne odmiany zostały wyselekcjonowane spośród drzew rosnących dziko na wybrzeżach Morza Kaspijskiego i Czarnego.
Naturalnymi krewniaczkami wiśni są czereśnie i czereśnie ptasie (zwane także trześniami lub cześniami).
W Polsce, w stanie naturalnym, rosną tylko dwa gatunki wiśni: karłowa (Prunus fruticosa, Cerasus fruticosa) - prawnie chroniona, zwana również wisienką stepową oraz ptasia (Prunus avium, Cerasus avium) - w lasach liściastych i mieszanych na południu Polski. | | |
| |
|
|
|